Η Skye Alexander στο βιβλίο του 2012 Mermaids: the Myth, Legends and Lore, Avon Mass., έχει συλλέξει ιστορίες για γοργόνες, θαλασσάντρες και άλλα μαγικά πλάσματα της θάλασσας από τα Βρετανικά νησιά και την Ιρλανδία, από τη Ρωσία και άλλες σλαβικές περιοχές, από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες στη Μεσσόγειο και τον Ατλαντικό Ωκεανό, από την Αφρική, την Ινδία, τη ΝΑ Ασία, τις Νότιες θάλασσες και την Αυστραλία και από ολόκληρη την Αμερικάνικη ήπειρο, με άλλα λόγια από παντού στον κόσμο!
Για μια διαχρονική εξέταση των γοργόνων στη λογοτεχνία, τη λαογραφία και την τέχνη της Μέσης Ανατολής, βλέπε Manal Shalaby, «The Middle Eastern Mermaid: Between Myth and Religion», στο Philip Hayward ed., Scaled for Success: The Internationalization of the Mermaid (Bloomington, IN: Indiana University Press, 2018), 7–20. Ο τόμος στον οποίο δημοσιεύεται αυτό το κομμάτι προσφέρει μια συναρπαστική εξερεύνηση γοργόνων στη σύγχρονη λογοτεχνία, την τέχνη και τη σκέψη στον χώρο και τον χρόνο.
Μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη για το πώς οι Νηρηίδες του αρχαίο-ελληνικού κόσμου μετατράπηκαν σε γοργόνες, αντικείμενα ερωτικής επιθυμίας, στην τέχνη, με αφορμή την ανάλυση του έργου του Ελβετού ζωγράφου Arnold Böcklin, δημοσιεύτηκε από τον Han Tran το 2018 στο “When the Nereid became Mermaid: Arnold Böcklin’s Paradigm Shift”, Shima 2, vol. 12, pp. 92-103. Το άρθρο, πέρα από το σχολιασμό του έργου του Böcklin παρέχει στον αναγνώστη ένα πανόραμα των υβριδικών θαλάσσιων πλασμάτων της Ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας και της γενεαλογίας τους.
Η διεξοδική μελέτη της Katharine Shepard, 1940. The Fish Tailed Monster in Greek and Etruscan Art, PhD dissertation, New York: Bryn Mawr College, παραμένει έργο αναφοράς για όσους θέλουν να εντρυφήσουν στο θέμα των υβριδικών θαλάσσιων πλασμάτων.
Για τα νομίσματα της Ιτάνου με την παράσταση του Τρίτωνα και των θαλάσσιων δράκων η πιο πλήρης αναφορά είναι το έργο του Ιωάννη Σβορώνου του 1890, Numismatique de la Crète ancienne: accompagnée de l‘histoire, la géographie et la mythologie de l‘île, Protat frères, Paris. Ολόκληρος ο τόμος είναι ελεύθερα διαθέσιμος στο https://archive.org/details/SvoronosNumismatiqueDeLaCrteAncienne
Ο Ρωμαίος συγγραφέας Αιλιανός, στο έργο του «Περί ζώων ιδιότητος» αφιέρωσε ένα ολόκληρο κεφάλαιο στη συζήτηση των θαλάσσιων μεικτών πλασμάτων. Το κείμενο και η αγγλική του μετάφραση βρίσκονται εδώ https://archive.org/details/L449AelianCharacteristicsOfAnimalsIII1217/page/n1/mode/2up
Για τα υβριδικά πλάσματα της αρχαίας Μεσοποταμίας, βλέπε Jeremy Black and Anthony Green, 1992, Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary The British Museum Press, London. Δείτε επίσης τη χρήσιμη ανασκόπηση τωνεικτών πλασμάτων με βάση τα ψάρια από την Constance Ellen Gane, 2012, Composite Creatures of the Neo-Babylonian Art, Ph.D. Thesis, University of California, Berkeley.
Το θαλασσινή ζωολογία της μεσαιωνικής αραβικής λογοτεχνίας είναι συναρπαστική και ακόμη ελάχιστα μελετημένη. Οι συνήθεις ύποπτοι, γεωγραφικά, ταξιδιωτικά και παραδοξολογικά κειμένα, όπως The Book of Curiosities ή τα έργα των al-Masudi, Buzurg b. Shahriyar, Abu Zayd al-Sirafi, και άλλα, περιέχουν πολλές αναφορές στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανθρώπων και των ανθρώπων. Τα εγκυκλοπαιδικά έργα φυσικής ιστορίας —συμπεριλαμβανομένων των al-Qazwini (περίπου 1203–1283), al-Dimashqi (1256–1327) και al-Nuwayri (1279–1333)— και αντίγραφα αυτών των έργων από επόμενες περιόδους, παρέχουν και τις περισσότερες γνωστές απεικονίσεις.
Η απολαυστική σαρδέλα-υπηρέτρια που απεικονίζεται στην ανάρτηση προέρχεται από ένα ινδικό χειρόγραφο του 17ου-18ου αιώνα, το «Aja’ib al-makhkluqat wa-ghara’ib al-mawjudat (Θαύματα της Δημιουργίας και Παράξενα της Ύπαρξης) του Qazwini, προσβάσιμο μέσω της βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου του Πρίνστον και των Ψηφιοποιημένων Ειδικών Συλλογών του εδώ. Για να πάρετε μια γεύση από τις διαφορές στην απεικόνιση που μπορεί να αντικατοπτρίζουν διαφορές στην εξοικείωση με πραγματικά θαλάσσια πλάσματα, μπορείτε να ξεφυλλίσετε ηλεκτρονικά ένα άλλο χειρόγραφο Qazwini, αυτό από την Οθωμανική Αυτοκρατορία του 17ου αιώνα, που φυλάσσεται στο Walters Art Museum εδώ. Μια σύντομη αναφορά στον σοφό θαλασσάνθρωπο στο αποκρυφιστικό έργο του Jabir b. Χαγιάν και στον ενάρετο αντίστοιχο στις Αραβικές Νύχτες ολοκληρώνουν τη γκάμα των θαλασσανθρώπων στη μεσαιωνική ισλαμική φαντασία. Σχετικά με τους θρησκευτικούς και μυστικιστικούς συμβολισμούς του ενάρετο Θαλασσάνθρωπο Αμπντάλα διαβάστε το άρθρο της Amira el-Zein, “The Symbolical and Mystical Meanings in ‘Abdallah of the Sea and ‘Abdallah of the Land’ (The Arabian Nights),” Islam and Christian-Muslim Relations 19 (2008): 397–409.
Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο για τις αναλύσεις που εφαρμόστηκαν σε διάφορες μούμιες γοργόνων, και αυτής του Μουσείου Horniman, Είναι το Viscardi, P., Hollinshead, A., Macfarlane, R. and Moffatt, J., 2014. Mermaids uncovered. Journal of Museum Ethnography, (27), pp.98-116. Εκεί λύνεται το μυστήριο της κατασκευής τέτοιων εκθεμάτων.
Για τη γοργόνα στη Ελληνική λαϊκή παράδοση βλ.https://cityculture.gr/i-gorgona-sti-laiki-mas-paradosi/