O Αγαθαρχίδης της Κνίδου αποτελεί τη βασική πηγή για τους χελωνοφάγους της Ερυθράς Θάλασσας και του Ινδικού Ωκεανού. Ο μεταφραστής του κειμένου του παραθέτει πολύτιμα σχόλια για την γεωγραφία και τη λογοτεχνική παράδοση σχετικά με αυτόν τον πληθυσμό των νότιων θαλασσών, καθώς και εθνογραφικά στοιχεία για τη κατανάλωση κρέατος χελώνας: Agatharchides of Cnidus, On the Erythraean Sea, μετάφραση και επιμέλεια Stanley Burnstein (London: Hakluyt Society, 1989).
Οι περίπλοκοι αφηγηματικοί μετασχηματισμοί του κήτους, της ασπιδοχελώνης, του ψαρονησιού, και του χελωνονησιού εξετάζονται από τον Ιωάννη Μ. Κωνσταντάκο, «The Island That Was a Fish: Ancient Folktale from the Alexander Romance and Other Texts of Late Antiquity», στο Aspects of Orality and Greek Literature in the Roman Empire, επιμέλεια Consuelo Ruiz-Montero, σελ. 281–301 (Newcastle: Cambridge Scholars Publishing, 2019). Ο William F. Hansen παρέχει επίσης μια πολύ χρήσιμη περίληψη των διάφορων μύθων που περιλαμβάνουν το μοτίβο του γιγαντιαίου θαλάσσιου πλάσματος (φάλαινας, ψαριού, κήτους, ή χελώνας) στην παγκόσμια λογοτεχνία: Ariadne’s Thread: A Guide to International Tales Found in Classical Literature (Ithaca, NY: Cornell University Press, 2002), ιδιαίτερα σελ. 180-181. Για περισσότερα σχετικά με τον ηθοπλαστικό συμβολισμό του μύθου της Ασπιδοχελώνης στον Φυσιολόγο δείτε Fausto Ianello, “Il motivo dell’aspidochelone nella tradizione letteraria del Physiologus: Considerazioni esegetiche e storico-religiose,” Nova Tellus 29 (2011), 151–200.
Από την μεσαιωνική Αραβική γραμματεία, βασίστηκα κυρίως στα ακόλουθα έργα που περιέχουν πλούσιες πληροφορίες για τα υδρόβια και θαλάσσια ζώα γενικότερα. Το έργο ανώνυμου Αιγύπτιου συγγραφέα του 11ου αιώνα με τίτλο Kitāb ghara’ib al-funūn wa-mulaḥ al-‘uyūn (Βιβλίο των Παράξενων και των Θαυμαστών) παρουσιάζεται στο πρωτότυπο αραβικό και σε αγγλική μετάφραση με άφθονο επιστημονικό σχολιασμό από τους Yossef Rapoport και Emilie Savage-Smith, An Eleventh-Century Egyptian Guide to the Universe: The Book of Curiosities (Leiden: Brill 2014). Ο Σύρος κοσμογράφος του 14ου αιώνα Σαμσαντιν Αμπου Αμπντάλλα Μοχάμεντ μπιν Ιμπραήμ αλ-Ντιμάσκι συνέγραψε το πλούσιο κοσμογραφικό Nukhbat al-dahr fi ‘aja’ib al-barr wa’l-bahr (Επίλεκτα Παράξενα της Γης και της Θάλασσας) επιμέλεια M.A.F. Mehren (Αγία Πετρούπολη, 1866). Υπέροχα συνδιάζει μύθο και πραγματικότητα η ιστορία του χελωνονησιού που περιλαμβάνεται Buzurg b. Shahriyar, The Book of Wonders of India, επιμέλεια G.S.P. Freeman-Grenville (London and The Hague: East-West Publications, 1982), ένα έργο γεμάτο ναυτικές ιστορίες και θάλασσα!
Jack M. Davis, The Gulf: The Making of an American Sea: πρόκειται για μια υπέροχη βιογραφία της θάλασσας που επίσημα αποκαλείται Κόλπος του Μεξικού και παρέχει πλούσια στοιχεία και ανάλυση της ιστορίας της κατανάλωσης και του εμπορίου της θαλάσσιας χελώνας στις ακτές του Κόλπου.
Στο θαυμάσιο blog της Looking Through Art, η ιστορικός τέχνης του Rijksmuseum Erma Hermens προσφέρει μια σειρά από ενημερωτικές και πλούσια εικονογραφημένες αναρτήσεις σχετικά με τις πράσινες χελώνες και τις εμφανίσεις τους στην δυτικοευρωπαϊκή τέχνη και τον πολιτισμό, συμπεριλαμβανομένων και των φαρμακευτικών τους χρήσεων: https://lookingthroughartblog.wordpress.com/2020/08/05/healing-turtles-a-short-history
Σχετικά με τις φυσικές ιδιότητες και την πλαστικότητα της ταρταρούγας, δείτε το πολύ ενδιαφέρον και προσιτό άρθρο των Thomas Hainschwang and Lawrence Leggio, The Characterization of Tortoiseshell and Its Imitations, Gems and Gemology 42 (2006): 36–52.
Στο διαδίκτυο θα βρείτε πληθώρα επιστημονικών πληροφοριών σχετικά με τη βιολογία των θαλάσσιων χελωνών, τις απειλές που αντιμετωπίζουν σήμερα και τις προσπάθειες διατήρησης και τις ιστορίες επιτυχίας. Βασίστηκα πολύ στα στοιχεία σχετικά με την διαχείρηση της αλιείας που παρέχει ο κρατικός φορέας των ΗΠΑ NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration): https://www.fisheries.noaa.gov/search?oq=sea+turtles Πολλές είναι οι ΜΚΟ που μάχονται για την προστασία των θαλάσσιων χελωνών. Μεταξύ τους στην Ελλάδα δραστηριοποιείται ο Αρχέλων: Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας. Μπορείτε να δείτε το έργο του εδώ. Για ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο που στιγματίζει το “θανατηφόρο εμπόριο” της ταρταρούγας, δείτε εδώ.