Μόλις ξεκινήσαμε την έρευνα μας και επομένως εδώ απλά αγγίζουμε την επιφάνεια των υδρόβιων δερμάτων! Απ’ όσα διαπιστώσαμε μέχρι τώρα, η βιβλιογραφία είναι πλούσια αλλά αποσπασματική. Ο Roman Vávra προσφέρει τον σκελετό μιας παγκόσμια ιστορία της παραγωγής και χρήσης του υδρόβιου δέρματος και πλούσια τεκμηρίωση στο πρόσφατο άρθρο του “Fish and Chaps: Some Ethnoarchaeological Thoughts on Fish Skin Use in European Prehistory,” Open Archaeology 6 (2020): 329–347. Ο Vávra παραθέτει κάποια από τα αντικείμενα που σχολιάζουμε κι εμείς εδώ.
Η Lotte Rahme εξασκεί την παραγωγή δέρματος ψαριών, έχει τεκμηριώσει την διαδικασία και τα διάφορα άρθρα της παρέχουν ανεκτίμητες πληροφορίες για τις σχετικές τεχνικές. Δείτε το εύκολα προσβάσιμο άρθρο της “Fish Skin, a Sustainable Material Used from Ancient Times to Today’s Fashion,” Form Akademisk 14.2 (2021): 1–16. Δείτε επίσης το βιβλίο που συνυπογράφει με τον Doug Hartman, Fish Leather: Tanning and Sewing with Traditional Methods (Sigtuna: Lottas Tannery, 2012). Αλλά και το πλούσια εικονογραφημένο άρθρο του περιοδικού HAKAI «Η τέχνη της μετατροπής των ψαριών σε δέρμα» (https://hakaimagazine.com/features/the-art-of-turning-fish-into-leather/) από την Cloe Williams σχολιάζει το γεγονός ότι οι ανάγκες του κόσμου της μόδας φύσηξαν νέα πνοή στην παραδοσιακή τέχνη της βυρσοδεψίας του δέρματος ψαριών.
Όσο αφορά τεχνικές πτυχές της επεξεργασίας υδρόβιων δερμάτων και συγκεκριμένα της κατασκευής σάκων, χρήσιμο είναι το μικρό άρθρο του Jim Miller “Fish Skin Bags,” Bulletin of Primitive Technology 23 (2002): 42–43.
Στο άρθρο του ““Fips” and His Eels: Fish Skin in Bookbinding,” Book Arts/Arts du Livre Canada 10.2 (2019): 5–16, ο Peter D. Verheyen μας περιγραφει συναρπαστικά την χρήση από βιβλιοδέτες αποξηραμένου πετσιού (το οποίο αποκαλεί περγαμηνή) και δεψασμένων δερμάτων ποικίλων ειδών, όπως του μπακαλιάρου, του κυπρίνου, του χελιού και το καρχαρία!
Όσο αφορά την χρήση του shagreen και της μεταλαμπάδευσης των σχετικών γνώσεων και πρακτικών μεταξύ Ασίας και Ευρώπης πολλές από τις πληροφορίες μας προέρχονται από το άρθρο της Christine Bell “Material Culture: Shagreen in the Babur-Nama,” in Religion and State in the Altaic World, ed. Oliver Corff (Berlin: DeGruyter, 2022)
Αναφορές στην χρήση και τις ιδιότητες των θαλάσσιων δερμάτων στην αρχαία Ελληνική και Λατινική γραμματεία δεν είναι πολλές αλλά μερικές παρατίθενται στο κείμενο όπου δίνεται και η ακριβής παραπομπή. Πίνακες με τις μέγιστες τιμές διάφορων προϊόντων και υπηρεσιών (μεταξύ αυτών και τα δέρματα φώκιας) μπορεί να βρει ο αναγνώστης στο διαδικτυακά διαθέσιμο άρθροA. Kropff 2016. An English translation of the Edict on Maximum Prices, γνωστό και ως Price Edict of Diocletian (Edicum de pretiis rerum venalium). http://kark.uib.no/antikk/dias/priceedict.pdf